Erken Çocukluk Döneminde Sürdürülebilirlik

Erken Çocukluk Döneminde Sürdürülebilirlik ve Sürdürülebilirlik Kültürünün İnşası

Sürdürülebilirlik, yalnızca çevreyi koruma çabası değil; yaşamın tüm alanlarında denge, sorumluluk ve süreklilik kurma becerisidir. Bu kavram, bir gelecek hedefi olmanın ötesinde, çocukların bugünden deneyimlemeye başladığı bir yaşam biçimi olarak ele alınmalıdır. Çünkü araştırmalar, değerlerin ve davranış kalıplarının temellerinin yaşamın ilk altı yılında atıldığını göstermektedir (Davis, 2010).

Erken çocukluk döneminde sürdürülebilirlik eğitimi, çocukların dünyaya nasıl baktıklarını, kendilerini doğanın bir parçası olarak nasıl konumlandırdıklarını ve kaynaklarla nasıl ilişki kurduklarını biçimlendirir. Bu nedenle okul öncesi kurumlar, yalnızca bilgi veren değil; çocuğun doğayla, toplumla ve kendi iç dünyasıyla ilişkisini kurmasına rehberlik eden eğitim ortamları olmalıdır (UNESCO, 2019).

Sürdürülebilirlik Kültürünün Temelleri

Sürdürülebilirlik kültürünün temeli üç boyutta inşa edilir: çevresel farkındalık, toplumsal sorumluluk ve etik değerler.

1. Çevresel Farkındalık:
   Çocuk, çevresini gözlemleyerek doğadaki döngüleri anlamayı öğrenir. Bir yaprağın düşmesi, bir yağmur damlasının toprağı beslemesi, bir karıncanın yiyeceğini paylaşması… Bunların hepsi çocuğa yaşamın sürekliliğini anlatır. Okul ortamında yapılan basit uygulamalar —su tasarrufu, atık ayrıştırma, bahçede doğa gözlemleri— çocukta “ben de bu döngünün bir parçasıyım” bilincini uyandırır (Somerville & Williams, 2015).
2. Toplumsal Sorumluluk:
   Sürdürülebilir bir gelecek, dayanışma ve paylaşma kültürüyle mümkündür. Çocuk, sınıfında sıra beklemeyi, arkadaşına yardım etmeyi ve ortak kaynakları korumayı öğrendikçe toplumsal sürdürülebilirliğin ilk basamaklarını inşa eder. Bu süreç, aynı zamanda “ben”den “biz”e geçişin etik temellerini güçlendirir.
3. Etik Değerler:
   Sürdürülebilirlik, yalnızca çevresel değil, aynı zamanda etik bir yaşam biçimidir. Çocuğun kendi haklarını bilmesi, başkasının alanına saygı duyması, farklılıkları kabul etmesi ve adalet duygusu geliştirmesi, sürdürülebilir bir toplumun en güçlü göstergesidir.

Okul–Aile İş Birliği

Sürdürülebilirlik kültürünün yerleşmesi, okulda başlar ama evde kök salar.
Aile, çocuğun en güçlü modeli olduğu için evdeki davranış biçimleri okulda öğrenilen değerlerin kalıcılığını belirler.
Basit alışkanlıklar —oyuncak paylaşımı, atık azaltımı, sade kutlamalar, suyu dikkatli kullanma— çocukta kaynaklara karşı sorumluluk duygusunu besler.

Bu noktada velilerin rolü, “öğretmek”ten çok örnek olmaktır. Çocuğun önünde kapatılan bir musluk, gereksiz alışverişten kaçınma ya da komşuyla paylaşılan bir yemek, sürdürülebilirlik eğitiminin en güçlü mesajlarını taşır (Elliott & Young, 2016).

Erken Yaşta Sürdürülebilirlik Eğitiminin Kazanımları

Bilimsel araştırmalar, erken yaşta sürdürülebilirlik bilinci kazanan çocukların ilerleyen yaşlarda çevreyle daha duyarlı ilişkiler kurduklarını, paylaşımcı ve empatik tutumlar sergilediklerini ortaya koymaktadır (Borg et al., 2012).
Bu çocuklar yalnızca doğayı korumayı değil; insan ilişkilerinde de dengeyi, adaleti ve özeni gözetmeyi öğrenirler.

Okul öncesi dönemde verilen sürdürülebilirlik eğitimi, çocuğun yalnızca bugünkü davranışlarını değil; gelecekteki vatandaşlık bilincini, tüketim alışkanlıklarını ve topluma katkı biçimlerini de belirler.

Sürdürülebilirlik kültürü, bir ders ya da proje değil; yaşamın her alanında yinelenen etik bir farkındalık biçimidir.
Okul öncesi kurumların görevi, bu bilinci çocuklara doğrudan öğretmek değil; onların doğal merakını, sorumluluk duygusunu ve ilişki kurma kapasitesini destekleyerek sürdürülebilir bir yaşamın temellerini atmaktır.
Aileler, öğretmenler ve çocuklar bu sürecin birlikte yürüyen üç paydaşıdır.

Unutulmamalıdır ki, çocuklara bıraktığımız en büyük miras temiz bir doğa değil; doğayla, insanla ve yaşamla uyumlu bir bilinçtir.

Kaynakça

• Beauchamp, T. L., & Childress, J. F. (2019). Principles of Biomedical Ethics. Oxford University Press.
• Borg, F., Gericke, N., Höglund, H. O., & Bergman, E. (2012). “The Development of Pre-School Children’s Environmental Attitudes.” Environmental Education Research, 18(3), 375–394.
• Davis, J. (2010). Young Children and the Environment: Early Education for Sustainability. Cambridge University Press.
• Elliott, S., & Young, T. (2016). “Embedding Sustainability in Early Childhood Education: The Role of Educators.” Australasian Journal of Early Childhood, 41(2), 4–13.
• Somerville, M., & Williams, C. (2015). Sustainability Education in Early Childhood: An Holistic Approach. Routledge.
• UNESCO. (2019). Education for Sustainable Development Goals: Learning Objectives. Paris: UNESCO Publishing.

Bilge Montessori 

Rehberlik Birimi